كارلا (مومورديكا كارانتيا، مامورديكا، جگر زليخا، خربزه جذامي، خربزه تلخ، خيار كارلا، خيارچنبر تلخ، خيار تلخ كارلا) يكي از گياهان دارويي بسيار مفيد و رايج مصرفي در آسياي جنوبي است. كارلا از جمله گياهان بالارونده است كه به‌سرعت رشد مي‌كند. اين گياه جزء خانواده كدوئيان مي‌باشد. ارتفاع اين گياه به ۵ متر نيز مي‌رسد و بهتر است براي رشد حتماً از داربست يا قيم استفاده شود. معمولاً براي استفاده از ميوه و همچنين ساير اندام‌هاي گياه كارلا را مورد كشت قرار مي‌دهند. برگ‌هاي اين گياه، گرد، پنجه‌اي و زيبا بوده و داراي ميوه‌هاي كمي عجيب و غريب است. اندازه برگ‌هاي كارلا معمولاً بين ۴ تا ۱۲ سانتي‌متر متغير مي‌باشد. ميوه‌هاي كارلا طعم تلخي دارد ولي خواص درماني و دارويي بي‌نظير آن دليل مصرف بالاي آن در اين كشورها شده است. علاوه بر آسياي جنوبي در آفريقاي شرقي و جنوب آمريكا نيز گونه‌هاي ديگر اين ميوه براي اهداف دارويي و غذايي كشت مي‌شود. كارلا گياهي گرمسيري و نيمه گرمسيري/ معتدل بوده و همانند كدو يا خيار است و داراي مزه تلخ مي‌باشد. بر روي سطح اين خيار برجستگي هاي نامنظمي قرار گرفته كه ظاهر آن را از خيارهاي معمولي متمايز مي‌كند.
رنگ كارلا يا كارلا در ابتداي تشكيل سبز تيره بوده و بعد از گذشت زمان به رنگ سبز روشن‌تر و اگر بر روي بوته بماند به رنگ زرد مايل به نارنجي تبديل مي‌شود و بعد از مدتي بر روي بوته مي‌تركد و بذرهاي آن بر روي زمين مي‌ريزد. توجه داشته باشيد كه اين ميوه هر چه ديرتر برداشت شود داراي تلخي كمتر بوده و خوش خوراك‌تر است. گياه كارلا يا خربزه تلخ ميوه‌اي گرمسيري و نيمه گرمسيري است و در مناطق معتدل نيز مي‌توان به‌صورت يك‌ساله كشت نمود.
كاشت كارلا
كارلا نيز مانند ساير گياه كدوئيان جزو سبزيجات فصل گرم نسبت به سرما حساس و كاشت آن‌ها در هواي گرم انجام مي‌گيرد. كارلا در انواع خاك رشد مي‌كند، اما خاك شني لومي به‌خوبي زهكشي شده براي كشت در هواي آزاد مناسب است. بهترين رشد و ميوه بندي آن در pH حدود ۸/۶-۶ رخ مي‌دهد. pH خيلي پايين (زير ۵/۵) مي‌تواند ميوه بندي را كاهش دهد. كشت آن به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم (نشايي) انجام مي‌گيرد. در كشت مستقيم، بذر كارلا مستقيماً در زمين اصلي كاشته مي‌شود. جهت سهولت جوانه‌زني و تسريع در اين كار ممكن است بذور را يك تا دو روز قبل از كاشت در يك پارچه مرطوب در دماي ۲۵ درجه سانتي‌گراد بخيسانند. فاصلۀ دو خط كشت ۳ – ۵/۲ متر و همچنين فاصلۀ بوته‌ها نيز ۳۰-۳۰ سانتي‌متر مي‌رسد. روش كاشت به‌صورت كپه‌اي است و پس از سبز شدن تعداد بوته‌ها را به ۱ تا ۲ عدد كاهش مي‌دهند. عمق كاشت بذر گياه كارلا ۲ سانتي‌متر يا كمي بيشتر است. بوته كارلا براي رشد اوليه خود احتياج به گرما و رطوبت كافي دارد، بنابراين عمل كاشت بذر خيار كارلا تا زماني كه دماي خاك به ۲۰-۱۸ درجه سانتي‌گراد نرسيده است انجام نمي‌گيرد. بديهي است كه با افزايش دما مثلاً تا حد ۲۵ درجه يا بيشتر، جوانه‌زني نيز تسريع مي‌گردد. ميزان بذر موردنياز براي يك هكتار ۳-۲ كيلوگرم است. تهيه و آماده‌سازي زمين مثل خيار است.
كشت غيرمستقيم در اقليم‌هاي خيلي سرد صورت مي‌گيرد. بهتر است قبلاً در يك گلخانه در سيني‌هاي نشاء يا گلدان‌هاي كيسه‌اي كشت شوند و سپس در هواي مناسب به زمين اصلي منتقل گردند. كارلا به‌سرعت و بلافاصله پس از دو هفته بعد از كاشت رشد مي‌نمايد و ساقه‌هاي رونده آن به‌صورت پيچكي حركت مي‌كند. براي رشد بهتر و همچنين برداشت آسان‌تر بهتر است از قيم‌ها و شبكه داربستي استفاده شود تا از نظر اندازه و راندمان محصول، نتيجه كار بهتر باشد و برداشت محصول و نگهداري آن به‌راحتي انجام شود.
از بوته كارلا شاخه‌هاي زيادي منشعب مي‌شود كه خيلي از آن‌ها توليدي در بر نخواهند داشت. اين شاخه‌ها بايد قبل از رسيدن به قسمت‌هاي بالا هرس شوند. تحقيقات نشان داده است چنانچه حدود ۱۰ گره بارور براي هر بوته گذاشته شود، نتيجه بهتري خواهد داد. چنانچه بوته‌ها هرس نشوند، هر بوته حدود ۱۰ تا ۴۰ گره بارور توليد مي‌كند و ۵/۰ تا ۲ متر بالا مي‌رود. كارلا تحمل خشكي را ندارد. بايد محيط ريشه تا عمق ۵۰ سانتي‌متري مرطوب نگه داشته شود. آبياري هر هفته در فصول گرم و خشك صورت مي‌گيرد. به هنگام بارندگي بايد زهكش‌هاي مناسبي وجود داشته باشد تا رشد گياه را مواجه با مشكل نسازد. در مناطقي كه با محدوديت آب مواجه هستند، آبياري و تغذيه قطره‌اي مؤثرترين روش است.
كارلا نسبت به خيلي از بيماري‌هاي مشترك خانواده كدوئيان حساس است براي پوتي ويروس خربزه يك ميزبان محسوب مي‌شود. سفيدك سِركوسپورا، پژمردگي باكتريايي، پژمردگي فوزاريوم و نماتد گره‌هاي ريشه از جمله بيماري‌هاي معمول كارلا است. چنانچه رطوبت بالايي وجود داشته باشد، بيماري‌هاي قارچي رخ مي‌دهد، مگس ميوه بيشترين خسارت را به كارلا مي‌زند زيرا لارو حشره در درون ميوه زندگي مي‌كند و از اثر مستقيم حشره‌كش‌ها محافظت مي‌شود. سوسك‌ها، تريپس ها، كرم‌هاي طوقه بر، كرم غوزه پنبه، شته‌ها، كنه‌ها و آفات عمومي از ديگر آفت‌هاي كارلا مي‌باشند. مبارزه شيميايي با آفت‌ها تجويز نمي‌شود مگر زماني كه ميزان خسارات معني‌دار باشد.
كارلا به هنگام برداشت نياز به مراقبت‌هاي ويژه‌اي دارد. ميوه‌ها را بايد به هنگام رشد مواظب بود كه خيلي بزرگ و خيلي تلخ نشوند. به‌طور معمولي ۱۵ تا ۲۰ روز بعد از گلدهي و يا ۷۰ تا ۸۰ روز بعد از كاشت درحالي‌كه طول ميوه ۱۰ تا ۱۵ سانتي‌متر است، زمان مناسبي براي برداشت مي‌باشد. البته در برداشت، بايد به نوع مصرف توجه داشت. ميوه‌ها بايد سبز روشن، نازك و آبدار و تخم‌ها سفيد و نرم باشند و برداشت بايد توسط قيچي باغباني يا چاقوي تيز انجام شود. چنانچه ميوه خيلي بزرگ شود، اسفنجي، تلخ، زرد يا نارنجي و ترك‌خورده مي‌شود. ميوه كارلا بعد از برداشت نبايد مدت زيادي باقي بماند بلكه به‌سرعت بايد به فروش برسد. ميوه‌هاي خسارت‌ديده و آسيب‌ديده را جدا كرده و به‌دقت ميوه‌ها را در كارتن يا سبد چيده و در محل سردي با دماي ۱۲ تا ۱۳ درجه سانتي‌گراد و رطوبت ۸۵ تا ۹۰ درصد انبار يا نگهداري مي‌كنند. در چنين شرايطي ميوه‌ها براي مدت دو تا سه هفته باقي مي‌ماند. در دماي كمتر از ۱۰ درجه، يخ مي‌زند و صدمه مي‌بيند. در دماي بالاي ۱۳ درجه نيز نبايد نگهداري شود چون ميوه زرد يا نارنجي مي‌شود و ترك خورده و باز مي‌شود. ميوه كارلا را بايد از ساير ميوه‌ها نظير موز، آناناس و سيب جدا نگهداري نمود چون مقدار زيادي اتيلن كه نوعي هورمون رساننده است، دارند.
خواص كارلا
مردم هند و چين (آسياي جنوبي) و آفريقاي جنوبي از اين ميوه به‌منظور درمان محلي و سنتي ديابت، پاك‌سازي كبد، بيماري‌هاي پوست و مو، درمان سرفه و بيماري‌هاي تنفسي، روماتيسم، رفع يبوست، كاهش سطح كلسترول بد و … استفاده مي‌كنند كه البته اين تنها بخش اندكي از خواص درماني اين ميوه باارزش است. هنگامي‌كه كارلا به رنگ زرد درمي‌آيد و كامل رسيده مي‌شود مي‌شكافد و بذرهاي آن بيرون مي‌ريزد، بذرها درون لايه‌اي ژله‌اي و قرمزرنگ و شيرين قرار دارد.
كارلا يا خربزه تلخ بسيار كم‌كالري بوده و در هر ۱۰۰ گرم از اين ميوه تنها ۱۷ كالري وجود دارد، بااين‌وجود غلاف‌هاي آن منابع غني از فيبر غذايي، مواد معدني، ويتامين‌ها و آنتي‌اكسيدان‌ها هستند. خربزه تلخ حاوي phytonutrient, polypeptide-P (يك انسولين گياهي) است كه به كاهش سطح قند خون و ديابت نوع ۲ كمك مي‌كند، در ايران اغلب از اين ميوه به‌عنوان ميوه ديابتي‌ها (درمان ديابت) نام مي‌برند. جالب است بدانيد علاوه بر ميوه‌هاي كارلا، برگ‌ها و ساقه‌ها و حتي ريشه نيز مصرف دارويي دارد.
از عوارض كارلا اين كه مي تواند باعث گرفتگي معده و اسهال شود. بعضي از داروهاي ديابت هم به خوبي با كارلا مخلوط نيستند و اگر ميخواهيد از اين ميوه براي حفظ قند خون خود استفاده كنيد، صحبتهاي طولاني با پزشك خود داشته باشيد. در نهايت، كارلاي مي تواند سقط جنين را هنگامي كه در مقادير زيادي گرفته مي شود، ايجاد مي كند و ممكن است كودكان را بيمار كند، بنابراين بچه ها و زنان باردار بايد از آن اجتناب كنند.
نحوه مصرف كارلا
كارلا را به گونه‌هاي مختلف مصرف مي‌كنند: سرخ‌شده، جوشانده، دم‌كرده، بخارپز، كباب شده. كارلا قبل از مصرف بايد خوب شسته شود. آج‌ها و برجستگي‌هاي پوست خارجي آن باعث مي‌شود كه خاك و كثيفي در ميان آن‌ها بنشيند و به‌راحتي تميز نشود، پوست اين ميوه نيز خوراكي بوده البته برخي اعتقاد دارند كه پوست كارلا را بايد گرفت بنابراين مي‌توانيد لايه نازكي از پوست آن را قبل از مصرف با چاقو جدا كرد. بافت مياني كارلا كه بذرها نيز درون آن قرار گرفته‌اند خوراكي و قابل پخت و پر است. كارلا را مي‌توان با پوست و دانه‌ها پخت‌وپز و مصرف نمود ولي بهتر آن است كه ابتدا از طول به‌طور كامل نصف كنيد و با يك قاشق يا چاقو بافت مياني را به همراه بذرها خارج كنيد و غلاف خارجي (قسمت‌هاي سبز رنگ) را به‌اندازه موردنظر خرد كنيد و مصرف نماييد. غلاف تازه كارلا يك منبع عالي از فولات و ويتامين C و A است. آزمايش‌هاي اوليه آزمايشگاهي نشان مي‌دهد كه برخي از تركيبات فيتوشيميايي در خربزه تلخ ممكن است در درمان عفونت HIV مؤثر باشد. كارلا مخلوطي از فلاونوئيدها و آلكالوئيدها است كه سبب توليد انسولين بيشتر در لوزالمعده و نتيجتاً سبب كنترل قند خون در بيماران ديابتي مي‌گردد.
براي خريد بذر كارلا و ساير گياهان دارويي به فروشگاه بذر ظرافت مراجعه فرماييد.
همچنين از راه‌هاي زير نيز مي‌توانيد محصولات ما را ملاحظه و خريد نماييد:
۱- مراجعه به صفحه اينستاگرامي به آدرس:
https://www.instagram.com/zerafat.shop/
۲- مراجعه به كانال تلگرامي به آدرس:
۳- تماس با شماره موبايل: ۰۹۱۳۵۵۵۵۸۳۳